Aktualności

Forma wydarzenia (Linki online w czasie trwania MNN 2021)

Mikroskopijne tajemnice miodu

Miód od tysięcy lat jest wykorzystywany nie tylko jako produkt spożywczy, ale również do celów kosmetycznych czy leczniczych. Każdy z nas zna doskonale jego zapach, smak i prozdrowotne właściwości. 

W trakcie pokazu zostanie zaprezentowane inne spojrzenie na miód i produkty pszczele – przez okular mikroskopu. Uczestnicy będą mieli okazję sprawdzić czy dany miód jest naturalnego pochodzenia i określić jakie rośliny zostały odwiedzone przez pszczoły, które go wyprodukowały. Zaprezentowane zostaną również zagadnienia związane z obserwowanym kryzysem bioróżnorodności i zanikiem zapylaczy.

Prowadzący: mgr Artur Górecki

Forma wydarzenia: pokazy i eksperymenty

Sugerowana kategoria wiekowa: 5+

Skały i minerały jako ekologiczne pigmenty. Portret naukowca – artysty

Od lat w malarstwie używano naturalnych pigmentów tworzonych na bazie minerałów i skał, ale obecnie wykorzystuje się sztuczne zamienniki, które przyczyniają się do zanieczyszczeń środowiska. Skały – zasoby naszej Ziemi, odznaczają się bogatą paletą barw oraz cechami, które sprawiają, iż z łatwością można wyprodukować z nich ekologiczny pigment. Dlatego podczas pokazu zaprezentujemy jak domowym sposobem można wykonać własną farbę. Przedstawimy okazy barwnych minerałów i skał oraz wyjaśnimy: skąd pochodzi ich barwa, jakie właściwości ze sobą niesie oraz jakie reakcje i procesy odpowiedzialne są za zmiany kolorów. Aby stworzyć własną paletę kolorów zaprezentujemy ciekawe, geologiczne stanowiska w Polsce, gdzie można znaleźć barwne minerały. Opowiemy również jakie naturalne materiały były wykorzystywane w malarstwie począwszy od paleolitu, aż po sztukę współczesną oraz dlaczego naukowiec geolog bada dzieła sztuki. Najmłodsi będą mogli spróbować swoich sił jako malarze, ponieważ z wytworzonych pigmentów namalujemy portret naukowca.

Prowadzący: dr Małgorzata Lempart-Drozd

Forma wydarzenia: warsztaty

Sugerowana kategoria wiekowa: 5+

Hybrydowa forma wydarzenia

Laguna lodowcowa Jökulsárlón na Islandii

Zapraszamy na krótką wizytę na Islandii! Zatoka lodowcowa Jökulsárlón jest jednym z najpiękniejszych miejsc w Europie, a w tą wyjątkową jej model posłuży nam do zademonstrowania kilku zjawisk:

- zachodzących zmian klimatycznych na przykładzie topniejącego lodowca Breiðamerkurjökull. Topnienie lodowców jest jednym z najbardziej spektakularnych zjawisk unaoczniających podnoszenie się temperatury na Ziemi. W Europie zjawiska te zaobserwować można najlepiej w Parku Narodowym Saltfjellet-Svartisen w Norwegii oraz przy zatoce Jökulsárlón na Islandii. Ze względu na bliskość Oceanu Atlantyckiego i zjawisku pływów – ta druga lokalizacja jest bardziej spektakularna. Jest to także miejsce rozpoznawalne w popkulturze – kręcono tu teledyski i filmy.

- mechanizmu tektoniki płyt litosfery na przykładzie dryfujących po lagunie bloków lodowych. Zatoka Jökulsárlón jest swoistym „laboratorium plejtektonicznym”, gdyż dryfujące bloki lodowe są znakomitym modelem kier litosfery, które zanurzone są w skorupie oceanicznej.

- zjawiska pływów, które są tu widoczne w wyjątkowo spektakularny sposób. Bliskość Oceanu, a co z tym związane obecność przypływu i odpływu odpowiadają za swoisty spektakl, który można obserwować raz na dobę w godzinach popołudniowych. To fascynujące zjawisko, podczas którego rzeka zmienia zwrot i płynie od Oceanu w kierunku gór postaramy się odtworzyć podczas pokazu.

Prowadzący: mgr Michał Banaś

Forma wydarzenia: pokazy i eksperymenty

Sugerowana kategoria wiekowa: 12+

Hybrydowa forma wydarzenia

Czym są otwornice i jak pomagają nam badać zmiany klimatu?

Nasze stanowisko będzie poświęcone otwornicom – fascynującej grupie mikroorganizmów – oraz ich znaczeniu dla nauki, szczególnie dla nauk o Ziemi. Otwornice żyją w morzach całego świata, zasiedlając wiele różnych środowisk od najgłębszych głębin oceanicznych, aż po poprzez rafy koralowe oraz otwartą toń wodną. Niektóre, mniej typowe gatunki można spotkać nawet w wodach słodkich lub w glebie.  Pomimo że są to organizmy jednokomórkowe, niektóre gatunki mogą osiągać nawet kilka milimetrów średnicy, można je więc bez problemu zobaczyć gołym okiem. Dla nauk geologicznych szczególne znaczenie ma inna ich cecha: zdolność do tworzenia charakterystycznych skorupek lub pancerzyków. Skorupki te, które mogą być zbudowane z substancji organicznych, pozlepianych (lub aglutynowanych – jak to naukowcy zwykli określać) ziaren piasku lub z węglanu wapnia mineralizowanego przez samą otwornicę w postaci kalcytu lub aragonitu, bardzo często zachowują się jako skamieniałości. Skamieniałości te można znaleźć w większości typów skał osadowych powstałych z osadów morskich, w tym bardzo często w skałach wapiennych, które są powszechne w okolicach Krakowa. Zdarza się, że niektóre typy skał wapiennych są złożone głównie ze skorupek otwornic! Skorupki mogą składać się z wielu połączonych ze sobą komór i ich wzrost polega na kolejnym dobudowywaniu coraz to większych komór. Otwornice bardzo precyzyjnie potrafią kontrolować kształty i rozmiary nowo dobudowywanych komór, dzięki czemu często posiadają one bardzo skomplikowane i piękne kształty. Każdy z gatunków posiada unikatową strukturę skorupki. Niektóre kształty są związane z poszczególnymi typami środowisk: inaczej wyglądają otwornice planktoniczne (czyli unoszące się w toni wodnej), inaczej żyjące te żyjące w głębiach oceanicznych, jeszcze inaczej te żyjące na rafach koralowych czy blisko brzegu. Podczas Małopolskiej Nocy Naukowców nasi goście będą mogli zobaczyć jak pod lupą lub mikroskopem wyglądają zarówno sfosylizowane, jak i żywe otwornice pochodzące z różnych środowisk morskich. Nasi goście dowiedzą się w jaki sposób ogromna różnorodność skorupek otwornic pomaga geologom poznawać historią naszej planety oraz zmienność środowiska i klimatu na poszczególnych jej obszarach, albo jak występowanie skamieniałość niektórych otwornic w skałach stanowi wskazówkę dla badaczy poszukujących ropy naftowej i gazu ziemnego. Subtelne zmiany w składzie chemicznym i izotopowym pancerzyków odzwierciedlają temperaturę, zasolenie oraz inne parametry wody morskiej w momencie i miejscu życia otwornic. Uczestnicy dowiedzą się także w jaki sposób otwornice poruszają się i odżywiają oraz jak tworzą swoje skorupki. To ostatnie zagadnie jest przedmiotem szczególnego zainteresowania grupy badaczy w naszym Instytucie. Chcą oni lepiej zrozumieć jakie mechanizmy fizjologiczne pozwalają otwornicom kontrolować kształt swoich pancerzyków. Tego typu eksperymenty pomagają też wyjaśnić dlaczego ich skład zależy od temperatury i zasolenia wody. Wyniki tych prac dostarczają ważnych informacji tym badaczom, którzy badają skamieniałe szczątki otwornic i na ich podstawie rekonstruują zmiany klimatu.

Uczestnicy biorący udział on-line będą mieli możliwość zadawania pytań na czacie

Prowadzący: mgr Jan Goleń, mgr Karolina Godos

Forma wydarzenia: pokazy i eksperymenty

Sugerowana kategoria wiekowa: 8+

Hybrydowa forma wydarzenia oraz dyskusja na czacie

Wydarzenie online oraz stacjonarne

Dyskusja na czacie

Zielonym do góry! – czyli o górnictwie inaczej

Zajęcia będą miały na celu wskazanie pozytywnych aspektów działalności górniczej jako jedynej branży, która ma obowiązek i możliwości kształtowania nowych krajobrazów i przestrzeni użytkowej dla społeczeństwa. Zajęcia skierowane są do dzieci w wieku 8-15 lat. Ich celem jest odczarowanie złego wizerunku górnictwa i/lub zaszczepienie u młodych ludzi pozytywnego spojrzenia na górnictwo. Dominującą formą zajęć będzie wykład, niemniej jednak na początkowym etapie zaangażowani zostaną również jego uczestnicy. Każdy uczestnik dostanie zestaw 20 słów oraz od 5 do 10 obrazków, które mogą opisywać postrzeganie przez społeczeństwo kopalń i górnictwa. Każdy będzie musiał wybrać te, które najbardziej kojarzą mu się z tą dziedziną. Będzie na to określony krótki czas. Ważne jest bowiem pierwsze skojarzenie, jakie uczestnikom przychodzi na myśl. Po krótkiej analizie wyników zadania nastąpi część wykładowa, w której przedstawione zostaną pozytywne aspekty górnictwa. Począwszy od jego roli w zrównoważonym rozwoju gospodarczym po rekultywację terenów pogórniczych. Przedstawione zostaną najpiękniejsze w Polsce miejsca, które powstały w miejscu dawnych kopalń i zakładów górniczych. Szczególna uwaga poświęcona zostanie Małopolsce.

Prowadzący: dr Alicja Kot-Niewiadomska

Forma wydarzenia: warsztaty

Sugerowana kategoria wiekowa: 8+

REJESTRACJA: Rejestracja prowadzona jest poprzez e-mail: b.prytko@ingpan.krakow.pl oraz telefonicznie pod numerem: 12 3705 200

Godziny: 15.00, 16.00, 17.00, 18.00, 19.00, 20.00, 21.00, 22.00

Geologia w kuchni i w domu czyli geologiczna książka kucharska

Zajęcia będą miały na celu wskazanie praktycznego znaczenia nauk geologicznych. Podczas wykładu słuchacze dowiedzą się jak wiele sprzętów i rzeczy codziennego użytku, ma swój początek w geologii. Surowce mineralne, które pozyskujemy z wnętrza Ziemi są bowiem niezbędne, zarówno do rozwoju technologicznego (m.in. produkcji niemal wszystkich sprzętów elektronicznych i samochodów), jak również zaspokajania naszych podstawowych potrzeb (np. w zakresie budowy domów, dróg, produkcji szkła i ceramiki użytkowej), w tym produkcji energii. Bez tych elementów nie jesteśmy w stanie właściwie egzystować i rozwijać się. Zarówno jednostkowo – każdy z nas, jak i globalnie – całe cywilizacje.

Podczas zajęć słuchaczom przedstawiony zostanie „geologiczny przepis” (na wzór przepisu kulinarnego), na kilka przedmiotów codziennego użytku. Zarówno tych namacalnych – telefon komórkowy, samochód, dom, jak i niematerialnych, ale absolutnie niezbędnych do naszej egzystencji – energia cieplna i elektryczna. Przekonamy się, jak wiele z niezbędnych w przepisie składników ma początek w geologii, ale również jak wiele mamy dostępnych w Polsce, a ile jest egzotycznych i dostępnych tylko w odległych krańcach Ziemi. Niemal jak przepis na szarlotkę z polskich jabłek, ale z indonezyjskim cynamonem!

Podstawową formą zajęć będzie wykład wraz z prezentacją multimedialną. Prowadzący nie wyklucza również aktywnego udziału słuchaczy, poprzez umożliwienia zadawania pytań w sposób bezpośredni i/lub w formie czatu na właściwej platformie komunikacyjnej.

Prowadzący: dr Alicja Kot-Niewiadomska

Forma wydarzenia: wykład online

Sugerowana kategoria wiekowa: 8+

Czym jest geoinżynieria i jak może powstrzymać katastrofalne zmiany klimatyczne na Ziemi

Proponowany pokaz będzie obejmować element multimedialny i eksperymentalny. Przewidujemy projekcję prezentacji on-line lub/i w wersji stacjonarnej na ekranie. Wykład ma przybliżyć pojęcie geoinżynierii i wskazać jej potencjał do modyfikacji klimatu w skali od mikroklimatycznej po planetarną.  Jednym z elementów będzie prezentacja filmu na temat opatentowanej przez autora kompleksowej geoinżynieryjnej technologii „Space Breeze” zmieniającej między innymi albedo terenu instalacji. Drugim elementem eksperyment pokazujący jak zmiana własności powierzchni gruntu wpływa na jego temperaturę. Eksperyment będzie transmitowany on-line. Na przykładzie trzech rodzajów naturalnego podłoża: fragmentu porośniętej trawą darni, jasnego podłoża piaszczystego i ciemnej powierzchni bazaltu oraz miniaturowej instalacji geoinżynieryjnej typu „Space Breeze” oglądanych w kamerze do podczerwieni oraz mierzonej termometrami na podczerwień i klasycznymi, pokażemy jak albedo wpływa na tempo wzrostu temperatury podłoża naświetlanego lampą symulującą oświetlenie słoneczne.

Prowadzący: dr Mariusz Paszkowski

Forma wydarzenia: pokazy i eksperymenty

Sugerowana kategoria wiekowa: 8+

Hybrydowa forma wydarzenia

Podróż do wnętrza Ziemi przy pomocy dużej wiertarki

Podczas wykładu pokażemy w jaki sposób geolodzy oraz inżynierzy uzyskują dostęp do złóż węglowodorów oraz innych surowców mineralnych, jak się bada skorupę oceaniczną oraz czy działalność człowieka możne wywołać trzęsienia ziemi. Uczestnicy poznają odpowiedzi na szereg intrygujących pytań takich jak: Jak się wierci w poszukiwaniu ropy i gazu? W jaki sposób sprawić, by to było dla nas bezpieczne? Czy warto wiercić otwory, by dowiedzieć się jak wyglądała przeszłość naszej planety?

Czy możemy pompować dwutlenek węgla w głąb Ziemi, by walczyć z antropogenicznym globalnym ociepleniem?

Prowadzący: mgr Karol Jewuła

Forma wydarzenia: wykłady online

Sugerowana kategoria wiekowa: 8+

Jak odtworzyć warunki środowiskowe i ich zmiany na podstawie skamieniałości

Prezentacja skamieniałości, zarówno tych dużych, jak i małych oglądanych pod binokularem i mikroskopem. Wprowadzenie w formie krótkiego wykładu na temat znaczenia skamieniałości w badaniach geologicznych. Następnie, uczestnicy będą mogli samodzielnie wybierać i oznaczać skamieniałości, jak również sporządzać odlewy/odciski skamieniałości ucząc się, w jaki sposób zachowują się one w skałach. Uczestnicy dowiedzą się, jak samodzielnie, nawet bez pomocy supernowoczesnych metod badawczych, możemy interpretować znalezione skamieniałości w kontekście odtworzenia warunków środowiskowych i klimatycznych w zamierzchłej przeszłości.

Prowadzący: dr hab. Przemysław Gedl

Forma wydarzenia: warsztaty

Sugerowana kategoria wiekowa: 5+

Piaskowe impresje – zostań eko-artystą

Podczas warsztatów pokażemy uczestnikom jak stworzyć ekologiczne, a zarazem niepowtarzalne dzieła sztuki przy użyciu wszechobecnego piasku. Taka forma warsztatów przez zabawę, obcowanie z różnymi kolorami i fakturami pobudza kreatywność i wyobraźnię, stymuluje rozwój zdolności manualnych, zręczność i koordynację wzrokowo-ruchową. Zadaniem warsztatów, poprzez zabawę, jest przybliżenie ich uczestnikom nie tylko samego pojęcia ekologii, ale przede wszystkim zagadnień związanych z podejściem nacechowanym troską i dbałością o naturę, a tym samym o naszą planetę.

Prowadzący: Izabela Kocjan, mgr Anna Zagórska

Forma wydarzenia: warsztaty

Sugerowana kategoria wiekowa: 5-11

Dinogami – konstrukcja i rekonstrukcja wymarłych gadów

W pierwszej części warsztatów uczestnicy zobaczą jak dzięki współpracy paleontologów i artystów plastyków powstają rekonstrukcje organizmów zamieszkujących Ziemię przed wieloma milionami lat. Wyobrażenia o wyglądzie dinozaurów na przestrzeni lat zmieniały się, często w wyniku dokładnych analiz z wykorzystaniem nowych technik zyskiwały one nowe, nieznane dotychczas cechy. Takie odkrycia i nowoczesne rekonstrukcje wpływają na wizję przeszłości naszej planety. W kolejnej części, w ramach wspólnej zabawy uczestnicy sami zamienią się w rekonstruktorów i będą mogli wykonać swojego niepowtarzalnego dinozaura.

Prowadzący: mgr Nina Kowalik, mgr Anna Sałacińska

Forma wydarzenia: warsztaty

Sugerowana kategoria wiekowa: 5-11

REJESTRACJA: Rejestracja prowadzona jest poprzez e-mail: b.prytko@ingpan.krakow.pl oraz telefonicznie pod numerem: 12 3705 200

Godziny: 15.00, 15.30, 16.00, 16.30, 17.00, 17.30, 18.00, 18.30, 19.00, 19.30, 20.00, 20.30, 21.00, 21.30, 22.00, 22.30

Hybrydowa forma wydarzenia

O co się można potknąć w Małopolsce?

Czym różni się wapień od granitu? Czy kwarc i kalcyt to to samo? Gdzie możemy się wybrać na wycieczkę przyrodniczą i co możemy tam zobaczyć? O jaki „kamień” się właśnie potknąłem/am?

Podczas warsztatów uczestnicy będą mieć okazję by nauczyć się rozpoznawać podstawowe typy skał, które można spotkać w bezpośrednim sąsiedztwie miasta Krakowa, a nawet w rejonie samego krakowskiego Starego Miasta. Uczestnicy poznają narzędzia rozpoznawania skał magmowych (porfiry z Zalasu, melafiry z Regulic i tufy filipowickie) i osadowych (wapień dębnicki, jurajskie wapienie skaliste z krzemieniami) oraz dowiedzą się jakie jest pochodzenie bruków krakowskich (granity strzegomskie, bazalty wołyńskie, porfiry z Miękini, wapienie pińczowskie) i jaką wiedzę historyczną można z nich wyczytać.  Jakie są cechy kwarcu, kalcytu, gipsu oraz malachitu? Jak je łatwo od siebie rozróżnić? Odpowiedzi na te pytania i własnoręcznie przeprowadzone obserwacje będą możliwe właśnie w czasie spotkania. Dodatkowo będzie można zaplanować wycieczkę terenową po Małopolsce tak by poznać jej walory przyrodnicze – skały, skamieniałości, florę i faunę.

Prowadzący: mgr Tomasz Siwecki

Forma wydarzenia: warsztaty

Sugerowana kategoria wiekowa: 5+

GeoGame – indywidualna gra miejska

Wyobraź sobie muzeum, w którym eksponaty można podeptać, oprzeć się o nie, a nawet... potknąć. Gdzie po lawowej kostce brukowej przetaczają się dorożki, a organizmy wymarłe od milionów lat tworzą mury zamieszkałych od wieków ludzkich siedzib. Muzeum geologiczne rozmiaru dzielnicy. Gra miejska, przygotowana przez Instytut Nauk Geologicznych PAN w ramach Małopolskiej Nocy Naukowców 2021, ma za zadanie przybliżyć uczestnikom skały wykorzystane w architekturze Krakowa i odkryć przed nimi kilka geologicznych sekretów Starego Miasta.

Prowadzący: mgr Anna Szreter

Forma wydarzenia: gra miejska (indywidualna)

Sugerowana kategoria wiekowa: 5+

Z czego Kraków zbudowano czyli skały Starego Miasta – geologiczny spacer wokół Rynku

Kraków jest miastem o ponad tysiącletniej historii i stanowi doskonałe pole obserwacji wykorzystania różnego typu surowców skalnych w architekturze.  Gdzie można zobaczyć amonita? Dlaczego kostki brukowe różnią się kolorem? Skąd pochodzą wapienne płyty leżące przed Bazyliką Mariacką? To tylko kilka pytań, na które odpowie geologiczny spacer po okolicach krakowskiego Rynku. W trakcie spaceru dowiedzą się Państwo kilku ciekawostek o wapieniach jurajskich, tufach filipowickich, porfirach z Miękini, piaskowcach karkonoskich czy wapieniach dębnickich, oraz dowiedzą się, gdzie, spacerując po okolicach krakowskiego Rynku można je zobaczyć.  Ta krótka wycieczka, trwająca około 40 minut, rozpocznie się na ulicy Senackiej 1 a zakończy na Rynku pod kościołem św. Wojciecha. Dowiedzą się Państwo dlaczego spacerując uliczkami Krakowa czasami warto spojrzeć pod nogi a czasami zadrzeć głowę wysoko.

Prowadzący: dr Agata Jarzynka

Forma wydarzenia: gry, zabawy edukacyjne, konkursy

Sugerowana kategoria wiekowa: 12+

REJESTRACJA: Rejestracja prowadzona jest poprzez e-mail: b.prytko@ingpan.krakow.pl oraz telefonicznie pod numerem: 12 3705 200

Godziny: 16.00, 17.30

Zwiedzanie Laboratorium Geochronologii i Geochemii Izotopów Instytutu Nauk Geologicznych Polskiej Akademii Nauk

Zapraszamy na wirtualną wizytę w Laboratorium Geochronologii i Geochemii Izotopów, w którego skład wchodzą Laboratorium Ultraczystej Chemii i Laboratorium Spektrometrii Mas. W trakcie zwiedzania uczestnicy będą mieli możliwość obserwacji procesu ablacji laserowej przy użyciu lasera ekscymerowego 193 nm (ArF) firmy Resonetics podłączonego do kwadrupolowego spektrometru masowego ICP MS XSeries II. Po wykonaniu badań zostanie przeprowadzona i szczegółowo omówiona przykładowa analiza składu izotopowego próbki skalnej z wykorzystaniem spektrometru masowego MC ICP MS Neptune z indukcyjnie wzbudzoną plazmą.

Prowadzący: dr Dariusz Sala

Forma wydarzenia: zwiedzanie laboratoriów online

Sugerowana kategoria wiekowa: 12+